تغییرات بازار کار در سالهای بعد نگرانی از آینده ی شغلی؟ چه کسب و کاری برای من مناسب است ، چه قدر حقوق خواهم گرفت و اصلا برای من کار پیدا میشه ؟
تغییرات بازار در سال های آینده
نابودی ۳۷۵ میلیون شغل تا سال ۲۰۳۰! گزارشی جدید نسبت به وضعیت نیروی کار در جهان هشداری تهدید آمیز دارد و به آنها توصیه میکند که انعطافپذیری بیشتری داشتهباشند.براساس گزارش CNN، موسسه مککینزی گلوبال هشدار داد که تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۳۷۵ میلیون کارگر و کارمند باید به واسطه خودکارسازی مشاغل حرفههای خود را تغییر دهند.بیشترین خطر متوجه مشاغل فیزیکی در فضاهایی قابل پیشبینی مانند اپراتور دستگاهها یا آشپزهای فستفودی است. درتغییرات بازار کار، گردآوردنگان و پردازشگران داده نیز در لیست حذف قرار دارند، البته اگر در زمینههای وام، نیمهحقوقی، حسابداری و اداری فعال باشند.به توصیه این گزارش، نیروهای کار برای اینکه بتوانند بقای خود را در این شرایط حفظ کنند باید با آموزش دوباره در زمینهای متفاوت کنار بیایند و دولتها و شرکتها نیز باید به تلطیف این روند گذار دشوار به آنها کمک کنند.
تغییرات بازار و نیاز به آموزش و یادگیری :
به گفته سوزان لاند یکی از محققان شرکت مککینزی گلوبال و یکی از نویسندگان این گزارش،دوران این مدل قدیمی که انسانها برای ۲۰ سال اول زندگی خود به تحصیل بپردازند و ۴۰ تا ۵۰ سال بعد از آن را کار کنند به پایان رسیدهاست و اکنون باید به فکر آن باشیم که آموزش و یادگیری در کل دوران حرفهای ادامه داشتهباشد.نویسندگان این گزارش باور دارند جهان در در جریان گذار گستردهای قرار گرفته که از اوایل دهه ۱۹۰۰ تا به امروز دیده نشدهاست، دورانی که در آن کشاورزان مزرعهها را رها کرده و به کارخانهها هجوم بردند. این گزارش به نیاز شدید برای تلاشی درحد برنامه مارشال، برنامهای که براساس آن آمریکا پس از جنگ جهانی دوم میلیاردها دلار صرف ساخت و ساز اروپای غربی کرد، تاکید کردهاست. به گفته این گزارش، چنین برنامهای به سرمایهگذاری کلان بخشهای خصوصی و عمومی روی برنامه آموزشی جدید و برنامه تغییر نیروی کار منجر خواهد شد.
اگرچه این تحولات میتوانند چالشبرانگیز باشند، اما این گزارش توصیههایی برای عبور نیروهای کار از این چالشها دارد. براساس این گزارش اگرچه رونمایی از رایانههای شخصی در دهه ۱۹۸۰ برخی از مشاغل را به نابودی کشاند، اما مشاغل جدیدتر و بیشتری خلق کرد. کارگرانی که با فراگیری مهارتهای جدید همسو شوند، قادر خواهند بود شغلی جدید بیابند.پیشبینیهای نگرانکننده بر این اساسند که روباتها قرار است به روند شغل انسانها را از آنها بگیرند و بخش زیادی از مشاغل خودکار شوند، اما هنوز شغل کافی برای همه در تمامی بخشها وجود دارد. براساس این گزارش انتظارنمیروند این روند خودکارسازی جایگزین مشاغل مدیریتی، تعاملات اجتماعی و یا تخصصهای کاربردی شوند. باغبانها،لولهکشها، و پرستاران کودکان و سالمندان در دسته گروههایی هستند که کمتر در معرض تهدید قرار دارند.
اثر تغییرات بازار در ایران
در کشور ما، شرایط خاص اقتصادی و رکود حاکم بر کشور، پیدا کردن شغلی با درآمد مناسب را شبیه عملیات غیرممکن کرده. نرخ بالای بیکاری یکی از معضلات اساسی اقتصادی کشور است و تازه بیش از چهار میلیون دانشجو هم به زودی به این جمع متقاضیان کار اضافه میشود.در این بین اما شغلهایی هم است که هنوز بازار کار آنها اشباع نشده و تحولات اخیر کشور کسب و کار آنها را توسعه بخشیده. مثلا طرح تحول سلامت و افزایش بودجه سلامت کشور ظرفیتهای جدیدی در رشتههای مرتبط با پزشکی ایجاد کرده. در دوران پسابرجام تعداد گردشگرانی که وارد کشور میشوند به طرز محسوسی افزایش یافته و گاهی هتلها در مناطق گردشگرپذیر از ماهها قبل رزرو میشود.این یعنی مشاغلی مثل راهنمایان گردشگران خارجی میتوانند درآمد خوبی داشته باشند. ما در ادامه هفت شغلی را که پیش بینی میشود در حال حاضر و آینده نزدیک بازار کاری خوبی دارند فهرست کردیم. با این حال اما رقمهای نجومی قرارداد فوتبالیستها یا درآمد خوانندهها را از یک شب اجرای کنسرت که سرانگشتی حساب میکنیم میبینیم الان نان در سلبریتی شدن است.
رشته هایی که در آینده هم بازار کار خواهند داشت
داروسازی وتغییرات بازار
رشته داروسازی ممکن است جذابیتهای پزشکی و دندانپزشکی را از دید خیلیها نداشته باشد اما در عوض مزایایی دارد که میتوان به عنوان یک شغل خوب و پولساز روی آن حساب کرد. دوره داروسازی عمومی ۲۰۷ واحد است و حداقل ۶ سال طول میکشد اما دانشجویان داروسازی بعد از گذراندن ۱۴۰ واحد به شرط داشتن معدل بالا میتوانند کارت انجمن داروسازان را دریافت کنند و به عنوان قائم مقام مسئول فنی داروخانهها مشغول کار شوند. بعد از فارغ التحصیلی هم فرصتهای شغلی متعددی مثل تاسیس داروخانه و فعالیت در کارخانههای داروسازی پیشروی آنها قرار دارد. سرانه مصرف دارو هم که درست یا غلط بسیار بالاست و این عملا به نفع داروسازان است. کمتر از یک سال پیش رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرده بود سرانه مصرف دارو در ایران ۵۰ دلار در سال است. این گردش مالی ۴ میلیارد دلاری ظرفیتهای قابل توجهی را درون خود دارد. البته از این نکته هم نباید گذشت که هزینه تاسیس داروخانه بسیار بالاست. میزان سود داروخانهها از فروش محصولات تولید داخل ۳۰ درصد و داروهای وارداتی ۵ تا ۱۲ درصد است. در حال حاضر حدود ۱۲ هزار داروخانه در سراسر کشور وجود دارد.پس تغییرات بازار کار اثر زیادی بر این رشته ندارد.
دندانپزشکی وتغییرات بازار کار
دندانپزشکی از آن رشتههای پر درآمد است که داوطلبان کنکور از دوران دبیرستان برای قبولی در آن برنامهریزی میکنند. همین حالا ۲۰ هزار دانشجوی دندانپزشکی در ۶۶ دانشکده مشغول تحصیل هستند و پیش بینی میشود تا سال ۱۴۰۰ تعداد دندانپزشکان ما به ۵۰ هزار نفر برسد. این یعنی با توجه به جمعیت ۸۰ میلیونی کشور، حداقل در مناطق محروم همچنان ظرفیت و بازار کار برای این شغل وجود دارد.البته دانشجویان این رشته برای تبدیل شدن به یک دندانپزشک عمومی باید ۲۱۷ واحد درس بخوانند که همین حداقل ۶ سال طول میکشد (دانشجویان مهندسی به طور متوسط ۱۴۰ واحد می گذرانند) بعد هم به شرط گذراندن طرح اجباری خدمت در مناطق محروم، میتوانند مطب تاسیس کنند. تجهیزات دندانپزشکی قیمتهای بالایی دارد اما در عوض درآمد آن هم دندانگیر است.
البته، اگر کسی متخصص باشد هم طبعا درآمد بالاتری دارد. در حال حاضر تعداد دندانپزشکان عمومی ایران حدود ۱۸ هزار نفر تخمین زده میشود اما متخصصان این رشته فقط ۳ هزار نفر است. یعنی تقریبا به ازای هر ۲۷ هزار ایرانی یک متخصص دندانپزشکی وجود دارد و همین شانس آنها را برای کسب درآمد بالا میبرد.
طب فیزیکی و توانبخشی و تغییرات بازار کار
کلینیکهای فیزیوتراپی و طب فیزیکی و توانبخشی در سالهای آینده بازار کارشان سکه خواهد بود. دلیل این مسئله هم رشد سریع جمعیت سالمند ایران است. گفته شده نرخ رشد جمعیت سالمند کشور چهار برابر نرخ رشد جمعیت است. همین حالا بیش از ۷ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن دارند. این جمعیت انبوه نیاز به خدمات فیزیوتراپی و توانبخشی را افزایش میدهد.
در عین حال مشاغل پشت میزی هم افزایش پیدا کرده و آسیبهای ناشی از آن منجر به نیاز کشور به متخصصان طب فیزیکی میشود. در دنیا هم نیاز به این شغل در حال رشد است. یک وب سایت آمریکایی، فیزیوتراپیست را دومین شغل در حال رشد سریع دنیا در سال ۲۰۱۷ دانسته.
میانگین درآمد شاغلان این بخش در سال ۲۰۱۷ بیش از ۸۵ هزار دلار بوده. البته تاسیس مطب فیزیوتراپی شرایط خاصی دارد، مثلا این که برای تاسیس در مراکز استان ۶ سال و در شهرستانها ۳ سال سابقه کار مورد نیاز است.
راهنمای گردشگری و تغییرات بازار کار
با توجه به افزایش آمار ورود گردشگران به کشور به خصوص در شهرهای گردشگرپذیر همچون شیراز و اصفهان بازار تورلیدرها به خصوص راهنمای توریستهای خارجی بسیار داغ شده است. راهنمای گردشگر یا تورلیدر شخصی است که با آشنایی و تسلط کامل بر نقاط گردشگری یک شهر از جمله اماکن تاریخی، بازارهای تجاری، جاذبههای طبیعت و … خصوصیات و تاریخچه مربوط به این اماکن را برای گردشگرانی که به آن محل سفر میکنند، توضیح داده و معرفی کند.
علاوه بر تورلیدرهای داخلی که حوزه کاریشان گردشگرانی هستند که بین شهرهای کشور سفر میکنند، برخی تورلیدرها هم وظیفه اطلاع رسانی و معرفی جاذبههای گردشگری و مدیریت سفر گردشگران خارجی از جمله برنامهریزی زمانی برای گردش در شهر، رزرو هتل و … را بر عهده میگیرند و می توانند با آشنایی با یکی از زبانهای خارجی، مرجع خوبی برای توریستهای خارجی باشند. به خصوص در سالهای اخیر که با توجه به ترمیم چهره ایران در سطح بین الملل آمار ورود گردشگران خارجی به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است.
از سال ۹۲ تا ۹۵، حدود ۲۰ میلیون گردشگر وارد ایران شده و بیش از ۳۲ میلیارد دلار معادل ۱۲۸ هزار میلیارد تومان درآمد برای صنعت گردشگری به وجود آورده است. درآمد تورلیدرها به نسبت میزان فعالیت روزانهشان رقم قابل اعتنایی میشود. به خصوص تورلیدرهای مسافران خارجی به دلار پول میگیرند و به ریال خرج میکنند.
مترجمی زبانهای خاص و تغییرات بازار کار
با ورود کشورهای غیر انگلیسی زبان مثل چین و روسیه به بازارهای اقتصادی ایران، نقش مترجمان این زنان از اهمیت بیشتری برخوردار شده است، به طوری که اکنون بسیاری از شرکتهای بازرگانی نیاز به برقراری ارتباط با کشورهای اقتصادی مانند چین و امارات از طریق مترجمان زبان نیاز دارند، به خصوص زبان چینی که از سرسختی و ناملموس بودن آن برای مردم دیگر کشورها، علاقه کمتری به فراگیری آن وجود دارد.
به خصوص چینیها که به واسطه خوی ملی گرایانه خود کمتر زبان انگلیسی می آموزند، بازار بسیار مناسبی برای مترجمان زبان چینی در کشورمان به وجود آوردهاند. همین حالا قیمت ترجمه ۲۵۰ کلمه از زبان چینی به فارسی ۵۹ هزار تومان و هزینه ترجمه از فارسی به چینی ۸۹ هزار تومان است. (برای زبان انگلیسی کمتر از ۶ هزار تومان است.)
به طور کلی زبانهای کشورهای آسیای شرقی به واسطه این که قدرتهای نوظهور اقتصادی محسوب می شوند، منبع درآمد مناسبی برای ایرانیان مترجم زبان است. از جمله زبانهایی هم که مغفول مانده و آینده ای چشمگیر را انتظار می کشد، مترجمی زبان هندی است. رشد همه جانبه کشور هند و توجه نکردن بازار ایران به این کشور توسعه یافته باعث شده ورود شرکتهای هندی و برقراری ارتباط با ایران در آیندهای نزدیک بتواند بازار کار گستردهای را برای مترجمان زبان هندی فراهم آورد.
برنامه نویس و توسعهگر وب وتغییرات بازار کار
رشد تکنولوژی و فراگیر شدن استفاده از موبایل، فضای مجازی و تغییر چشمگیر سبک زندگی مردم در مدت کوتاه باعث شده تا برنامه نویسی و ارائه خدمات تحت وب بازار کار خوبی را برای مهندسین کامپیوتر فراهم آورد. از برنامه نویسی نرم افزارهای موبایلی اندروید تا طراحی وب سایتهای ارائه خدمات اینترنتی برای شرکتها، نهادها و استارتاپهای گوناگون باعث رشد چشمگیر شغل برنامه نویسی شده است.
فراگیری علم برنامهنویسی با توجه به گستردگی آموزشگاههایی که در این حوزه مشغول به فعالیتند، نیازی به تکمیل تحصیلات در رشته مهندسی کامپیوتر ندارد. هر چند فارغ التحصیلان این رشته آشنایی بیشتری با این حوزه داشته و از فرصتهای شغلی بیشتری نسبت به کسانی که این دانش را در آموزشگاههای غیردانشگاهی آموختهاند، دارند. اما شما میتوانید با هر مدرک دانشگاهی با شرکت در آموزشگاههای متعدد این رشته آن را فرا بگیرد و وارد بازار کار گسترده آن شوید.
رشد استارتاپ ها که بخشی اعظم آنها در حوزه فناوری فعالیت میکنند، یکی از عوامل توسعهای شغل شده چرا که اکثریت قریب به اتفاق استارتاپها نیاز به یک تیم برنامه نویسی و متخصص شبکه دارد. بر اساس اطلاعات سایت ایران تلنت، درآمد یک برنامه نویس از ماهانه ۲.۵ تا ۱۰ میلیون تومان است.
مشاورین و مدیران مالی و تغییرات بازار کار
پیشروی سیاستهای اقتصادمحور در جهان و به خصوص در کشور ما و تشکیل بازارهای گسترده سرمایه باعث شده تا هر شرکت، نهاد و سازمانی برای ادامه فعالیت نیاز به مشاورین مالی داشته باشد. کسانی که بر حوزه مدیریت، سرمایه تسلط داشته و بتوانند شرکتها را در سرمایه گذاری در حوزههای سودآور راهنمایی کنند.
شاغلین این حوزه وظایف متعددی مانند کنترل هزینه، قیمت گذاری، پیش بینی سود، اندازه گیری بازده مورد نظر پروژهها، مدیریت داراییها، مدیریت منابع مالی و … را بر عهده دارند. تعداد بالای شرکتهای سرمایه گذاری، بانکها، کارگزاران بورس و … موجب شده تا علاوه بر مشاوره مالی در شرکتها، بازار کار گستردهای پیشروی مدیران مالی باشد. ضمن این که با توجه به آگاهی این اشخاص از ریزهکاریهای سرمایه گذاری مناسب درآمد آنها را بسیار بالا برده است. چرا که علاوه بر حقوق دریافتی خود از محل کار میتوانند با دانش خود تولید سرمایه کنند و وضعیت مالی شخصی خود را به طرز چشمگیری بهبود بخشند.
مدیران مالی ضمن فعالیت به عنوان مشاورین مالی میتوانند به عنوان حسابدار نیز مشغول به کار شوند. بر اساس گزارشهای سایت ایران، ثلث میانگین درآمد ماهانه یک مدیر مالی ۵ میلیون تومان است و این رقم ممکن است تا ۷ میلیون تومان هم برسد.
چه شغلهایی تغییرات بازار کسب و کار ایران بیشتر متقاضی دارند ؟
امروزه گرایش به شغلهای هایتک بسیار بالاست و کسانی که در کارهای الگوی هایتک اشتغال کردند در کشورمان با استقبال خیلی خوبی مواجه شدهاند. استارتاپ ها ، به طرز حیرت آوری در حال گسترش است. به نظر میرسد که مشاغل دانایی محور که به کارگران دانشی نیازمند است، در بازار کار سال ۱۳۹۴ به بعد استقبال خیلی خوبی خواهند داشت.کشور ما بیش از شش هزار و ۲۴۱ رشته شغلی فعال در حوزههای مختلف دارد ولی یادمان باشد که در دنیا بیش از ۱۵ هزار شغل دارای شناسه وجود دارد و این نشانهای است که ما در حوزه مشاغل دانایی محور، مشاغل تکنولوژی محور و مشاغلی که حوزههای دانشی مرتبط است خیلی بیش از شرایط موجود میتوانیم سرمایهگذاری کنیم.خوشبختانه فارغالتحصیلان دانشگاهی در سالهای ۱۳۹۲ و۱۳۹۳ رویکردشان به سمت کسبوکارهای دانایی محور خیلی خوب بوده و به نظر میرسد که مدلهایی که بر اساس الگوی دانشی تنظیم شده نتایج خوبی هم داشته، نمونههایی از این کسبوکارها را میتوانیم در سایتهای فناوری و در برخی از موارد در مراکز رشد مشاهده کنیم که خوشبختانه شرکت دانشگاهیها، توسط تعداد اندکی از فرهیختگان دانشگاهی راهاندازی شده که محصول یا کالا و خدمات آنها هم در داخل کشور و هم در موارد دیگری در خارج از کشور بازار مناسبی پیدا کرده است.
تغییرات بازار کار و عبور از مرحله ی سنتی
بازار کار ایران الان از مرحله سنتی در حال عبور است و در دهه آینده بازار کاری را خواهیم داشت که شرایط آن با بازار کار الان کاملا متفاوت است.در بازار کار آینده حتما کارگرها، کارگران دانشی خواهد بود. حتما مهارت یا تخصصهای نیروی انسانی از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. در بازار کار آینده حتما سهم زنان بسیار بیشتر از حال خواهد بود. در حال حاضر سهم نقش زنان در بازار کار ناچیز است و تقریبا از حدود ۲۰ میلیون کل شاغلان ایران حدود سه میلیون نفر را زنان تشکیل میدهند، اما خوشبختانه با توجه به اینکه حضور زنان در دانشگاهها گسترش پیدا کرده و تمایل زنان به تحصیلات تکمیلی هم رو به افزایش است، پیشبینی میشود که در دهه آینده سهم بازار کاری که در اختیار زنان خواهد گرفت به حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد افزایش پیدا کند، زیرا در آینده بازار کاری خواهیم داشت که متخصص محور است و کار دانشی را میطلبد و در این موارد سهم زنان بیشتر از مردان خواهد بود.
ظهور پدیده جدید مردان خانهدار وتغییرات بازار
در اینجا یک هشدار کوچک هم وجود دارد که قابل تامل است که احتمالا ما در دهه آینده با پدیده گسترده مردان خانهدار در ایران مواجه میشویم، به این مفهوم که تعداد زیادی از مردان به دلیل عدم تخصص و مهارت به خانهداری خواهند پرداخت، زیرا در سالهای اخیر راه ورود به دانشگاه را برای خودشان بستهاند، و تمایلی برای ورود به دانشگاه را ندارند، ممکن است در دهه آینده نیروی کاری متخصص محسوب نشوند و مجبور به خانهنشینی شوند و به کار خانهداری بپردازند که این کار به هر حال به توجه به شرایط اقلیمی ایران ممکن است یک تهدید هم محسوب شود که قابل بررسی است. این پدیده در ایران وجود دارد، در حال حاضر بر اساس سرشماری نفوس و مسکن مردانی هستند که همسران آنان در بیرون کار میکنند اما این مردان به شغل خانهداری و نگهداری فرزندان و امور منزل میپردازند، تاکید میکنم که افزایش این ۱.۵ درصد به حدود ۹ تا ۱۱ درصد در دهه آینده ممکن است تبعاتی به همراه خواهد داشت.
البته این موضوع هم قابل توجه است که خوشبختانه جامعه ما سهم نقش جایگاه زنان را به خوبی پذیرفته که در بین کشورهای مسلمان، ایران به عنوان یک کشور توسعه یافته فرهنگی محسوب میشود که زنان در بازار کار حضور موثر دارند و در بسیاری از حوزهها نبود زنان، آن حوزه کاری را با چالش مواجه میکند.این احتمال وجود دارد در موضوع پدیده مردان خانهدار با نوعی سرخوردگی اجتماعی و فرهنگی از سوی این مردان مواجه شویم، البته ممکن است که موضوع خانهدار شدن مردان در آینده به دلیل عدم تخصص و مهارت آنها هم به عنوان یک موضوع پذیرفته شده اجتماعی از سوی مردان تلقی شود، ولی در هرحال پدیده اجتماعی قابل تاملی است، که به نظر میرسد پیرامون آن باید برنامهریزی دقیقتری داشته باشیم.
۸۰ درصد شاغلان پا به دانشگاه هم نگذاشتهاند
یکی از مهمترین توصیههایی که در حال حاضر میتوانیم داشته باشیم، این است که موضوع تخصص مهارت و دانش صرفا به عنوان یک توصیه در بازار کار آینده نیست، یک امضاء و یک ضرورت است،در حال حاضر سهم فارغالتحصیلان دانشگاهی در بازار کار ایران حدود ۲۰ درصد است، به این منظور از نیروی کار ایران که الان در بازار فعالیت میکنند ۸۰درصد آن کسانی هستند که هرگز پا به دانشگاه نگذاشتهاند، این بزرگترین معنی و مفهوماش این است که بازار کار ما توسط غیر تحصیلکردهها، غیر دانشگاه رفتهها اداره میشود، شاید هم به همین دلیل است که بازار کار ما یک بازار کار سنتی است. قطعا در تغییرات بازار کار دهه آینده، حضور کارگران دانشگاهی و کارگران دانشمند و کسانی که به نوعی به علوم روز و تخصصهای روز مجهز هستند، حتما به ۵۰ تا ۵۵ درصد خواهد رسید و در این میان با توجه به حضور گسترده بانوان در دانشگاهها، پیشبینی میشود که سهم آنها در بازار کار آینده حد اقل دو تا ۲.۵ برابر وضع موجود باشد.بنابراین امیدوار هستیم که جوانان ما به ویژه مردانی که در سن نوجوانی و جوانی هستند، موضوع انتخاب رشته ، کنکور و ادامه تحصیلات دانشگاهی و کسب مهارتها و تخصصها در دستور کار خودشان قرار دهند و نگاه دقیقی به بازار کار آینده داشته باشند، حتما تغییرات بازار آینده برای متخصصان و کسانی که دارای مهارتها و تخصصهای خاص هستند خواهد بود.در حوزههای پزشکی هم در دهه آینده با گسترش بیکاری، پزشکان عمومی مواجه خواهیم بود و نقش پزشکان دارای تخصص و دارای مهارتهای خاص در بازار کار افزایش پیدا خواهد کرد.حتی در حوزه مشاغل پرستاری، معلمی، خبرنگاری و همه مشاغل به شکل تخصصی خواهد بود.